Choroby zawodowe – definicja, wykaz i praktyczne informacje

Choroba zawodowa – definicja

Choroba zawodowa to schorzenie powstałe w wyniku oddziaływania szkodliwych czynników środowiska pracy lub sposobu wykonywania pracy. Tego typu choroby są bezpośrednio związane z warunkami panującymi na stanowiskach pracy. Definicja choroby zawodowej jest szczegółowo uregulowana w aktach prawnych, co pozwala na jednolitą kwalifikację i orzekanie o ich wystąpieniu. Zasadniczym celem regulacji prawnych dotyczących chorób zawodowych jest ochrona zdrowia pracowników i ograniczenie ryzyka dolegliwości wynikających z ekspozycji na niekorzystne czynniki. Schorzenia te mogą wynikać z narażenia na substancje chemiczne, czynniki biologiczne, hałas, wibracje, promieniowanie, pyły, a także wymuszoną pozycję ciała czy nadmierny wysiłek fizyczny. W praktyce oznacza to, że uznanie choroby za zawodową wymaga potwierdzenia jej związku przyczynowo-skutkowego z wykonywaną pracą. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy, zapoznaj się z materiałami dostępnymi w naszej czytelni lub sprawdź ofertę szkoleń bhp prowadzonych przez zespół naszych ekspertów.

Obowiązki pracodawcy w zakresie zapobiegania chorobom zawodowym

Zgodnie z art. 235 Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników, zapewniając bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Oznacza to konieczność identyfikacji oraz eliminacji lub redukcji szkodliwych czynników, a także stałego monitoringu środowiska pracy. Aby uniknąć chorób zawodowych, pracodawca powinien:

1. Przeprowadzać regularne badania i pomiary czynników szkodliwych, archiwizować je i udostępniać zatrudnionym.
2. Utrzymywać urządzenia pomiarowe i instalacje w stanie stałej sprawności technicznej.
3. Dokonywać oceny ryzyka zawodowego oraz zapoznawać pracowników z wynikami tej oceny.
4. Zapewniać regularne szkolenia z zakresu BHP i kierować na badania profilaktyczne.
5. Stosować środki ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz kontrolować ich sprawność.

Zgłaszanie podejrzenia choroby zawodowej

Jeśli istnieje podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej u pracownika, zgłoszenia może dokonać:

1. Pracodawca.
2. Lekarz (sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem).
3. Pracownik lub były pracownik, który na podstawie objawów podejrzewa chorobę zawodową (obecnie zatrudniony pracownik powinien dokonać zgłoszenia za pośrednictwem lekarza).

  Zgłoszenie kieruje się do właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz okręgowego inspektora pracy. Dzięki temu organy kontrolne i nadzorcze mogą wszcząć procedurę wyjaśniającą i zdiagnozować, czy choroba ma faktycznie charakter zawodowy.

Postępowanie przy rozpoznawaniu choroby zawodowej

Po otrzymaniu zgłoszenia odpowiedni inspektor sanitarny wszczyna postępowanie. Pracownik jest kierowany do jednostki orzeczniczej I stopnia, gdzie lekarz specjalista dokonuje szczegółowej oceny na podstawie:

1. Wyników badań lekarskich i analizy dokumentacji medycznej.
2. Dokumentacji związanej z przebiegiem zatrudnienia i historią narażenia na czynniki szkodliwe.
3. Oceną narażenia zawodowego.

  Jeśli pracownik nie zgadza się z wydanym orzeczeniem, może w terminie 14 dni wnioskować o jego ponowne rozpatrzenie w jednostce orzeczniczej II stopnia. Orzeczenie tej jednostki jest ostateczne. Decyzję ostateczną o uznaniu choroby za zawodową wydaje właściwy państwowy inspektor sanitarny, a informacja jest przekazywana zainteresowanemu pracownikowi, pracodawcy oraz właściwym organom nadzorczym. Wszelkie aktualne przepisy i ustawy dotyczące chorób zawodowych można znaleźć w Internetowym Systemie Aktów Prawnych oraz na stronach rządowych serwisów informacyjnych.

Świadczenia i uprawnienia z tytułu choroby zawodowej

W przypadku stwierdzenia choroby zawodowej, ubezpieczonemu pracownikowi przysługują m.in.:

1. Zasiłek chorobowy (100% podstawy wymiaru).
2. Świadczenie rehabilitacyjne.
3. Zasiłek wyrównawczy.
4. Jednorazowe odszkodowanie oraz renty (z tytułu niezdolności do pracy, szkoleniowa, rodzinna).
5. Dodatki do rent oraz pokrycie kosztów niektórych świadczeń medycznych.

  Aktualne informacje o świadczeniach i zasadach ich przyznawania można uzyskać na stronach instytucji publicznych, takich jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) czy Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).

Wykaz chorób zawodowych

Wykaz chorób zawodowych jest określony w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105 poz. 869 z późn. zm.). Lista ta wymienia schorzenia oraz okresy, w których pojawienie się udokumentowanych objawów chorobowych po zakończeniu pracy w narażeniu zawodowym uprawnia do stwierdzenia choroby zawodowej. Należy podkreślić, że przepisy ulegają zmianom, dlatego przed zastosowaniem się do informacji zawartych w poniższej tabeli warto sprawdzić aktualne regulacje prawne. Pomocne mogą być również źródła zewnętrzne, takie jak Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA), które dostarczają opracowań oraz porad w zakresie zdrowia w pracy.

Wykaz chorób zawodowych – Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009r. (poz. 869 z późn. zm.)

 

Choroby zawodowe		Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym
1		2
1.	Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne	w przypadku zatruć ostrych — 3 dni, w przypadku zatruć przewlekłych — w zależności od rodzaju substancji
2.	Gorączka metaliczna	3 dni
3.	Pylice płuc:
a)	pylica krzemowa	nie można określić
b)	pylica górników kopań węgla	nie można określić
c)	pylico-gruźlica	nie można określić
d)	pylica spawaczy	nie można określić
e)	pylica azbestowa oraz pozostałe pylice krzemianowe	nie można określić
f)	pylica talkowa	nie można określić
g)	pylica grafitowa	nie można określić
h)	pylice wywoływane pyłami metali	nie można określić
4.	Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu:
a)	rozległe zgrubienia opłucnej	nie można określić
b)	rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia	nie można określić
c)	wysięk opłucnowy	3 lata
5.	Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc ze stosunkiem procentowym natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) do pojemności życiowej (VC) wynoszącym 0,7 po leku rozszerzającym oskrzela	1 rok
6.	Astma oskrzelowa	1 rok
7.	Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych:
a)	postać ostra i podostra	1 rok
b)	postać przewlekła	3 lata
8.	Ostre uogólnione reakcje alergiczne	1 dzień
9.	Byssinoza	7 dni
10.	Beryloza	nie można określić
11.	Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych	nie można określić
12.	Alergiczny nieżyt nosa	1 rok
13.	Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym	1 rok
14.	Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym	2 lata
15.	Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat:
a)	guzki głosowe twarde	2 lata
b)	wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych	2 lata
c)	niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwała dysfonią	2 lata
16.	Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego:
a)	ostra choroba popromienna uogólniona po napromieniowaniu całego ciała lub przeważającej jego części	2 miesiące
b)	ostra choroba popromienna o charakterze zmian zapalnych lub zapalno-martwiczych skóry i tkanki podskórnej	1 miesiąc
c)	przewlekłe popromienne zapalenie skóry	nie można określić
d)	przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego	nie można określić
e)	zaćma popromienna	10 lat
17.	Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi:
a)	rak puca, rak oskrzela	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
b)	międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
c)	nowotwór układu krwiotwórczego	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
d)	nowotwór skóry	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
e)	nowotwór pęcherza moczowego	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
f)	nowotwór wątroby<	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
g)	rak krtani	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
h)	nowotwór nosa i zatok przynosowych	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
i)	nowotwory wywołane działaniem promieniowania jonizującego z prawdopodobieństwem indukcji przekraczającym 10%	indywidualnie, po oszacowaniu ryzyka
18.	Choroby skóry:
a)	alergiczne kontaktowe zapalenie skóry	2 lata
b)	kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia	1 miesiąc
c)	trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze	1 miesiąc
d)	drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób pracujących w warunkach sprzyjających rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych	1 miesiąc
e)	grzybice skóry u osób stykających się z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt	1 miesiąc
f)	pokrzywka kontaktowa	2 miesiące
g)	fotodermatozy zawodowe	2 lata
19.	Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy:
a)	przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki	1 rok
b)	przewlekłe zapalenie kaletki maziowej	1 rok
c)	przewlekłe uszkodzenie łąkotki u osób wykonujących pracę w pozycji klęczącej lub kucznej	1 rok
d)	przewlekłe zapalenie okołostawowe barku	1 rok
e)	przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej	1 rok
f)	zmęczeniowe złamanie kości	1 rok
20.	Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy:
a)	zespół cieśni w obrębie nadgarstka	1 rok
b)	zespół rowka nerwu łokciowego	1 rok
c)	zespół kanału de Guyona	1 rok
d)	uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego u osób wykonujących pracę w pozycji kucznej	1 rok
21.	Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz	2 lata
22.	Zespół wibracyjny:
a)	postać naczyniowo-nerwowa	1 rok
b)	postać kostno-stawowa	3 lata
c)	postać mieszana: naczyniowo-nerwowa i kostno-stawowa	3 lata
23.	Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego:
a)	choroba dekompresyjna	5 lat
b)	urazy ciśnieniowe	3 dni
c)	następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym ciśnieniem	3 dni
24.	Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia:
a)	udar cieplny albo jego następstwa	1 rok
b)	wyczerpanie cieplne albo jego następstwa	1 rok
c)	odmroziny	1 rok
25.	Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi:
a)	alergiczne zapalenie spojówek	1 rok
b)	ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowaniem nadfioletowym	3 dni
c)	epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki	1 rok
d)	zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami drażniącymi	3 lata
e)	zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego lub długofalowego nadfioletowego	10 lat
f)	centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki i naczyniówki wywołane krótkofalowym promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem widzialnym z obszaru widma niebieskiego	3 lata
26.	Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa	nie można określić

Bibliografia i podstawy prawne

1. Kodeks pracy (Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Dz.U. nr 24 poz. 141 z późn. zm.).
2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105, poz. 869 z późn. zm.).
3. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673).

Uwaga: Artykuł aktualizowany 09.12.2024r. W celu uzyskania najświeższych informacji zaleca się korzystanie z oficjalnych źródeł, takich jak strony ministerstw, instytucji nadzorujących warunki pracy oraz wspomniany dział czytelni na naszej stronie.