Każdy pracownik w swoim środowisku pracy narażony jest na czynniki, których oddziaływanie może doprowadzić do choroby zawodowej. Mianem choroby zawodowej określane są choroby wywołane działaniem szkodliwych czynników występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Takie choroby uwzględnione są w wykazie chorób zawodowych, który jest załącznikiem do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105 poz.869). Zgodnie z art. 235 Kodeksu pracy „Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy”. Aby zapobiec powstawaniu chorób zawodowych w zakładzie pracy, pracodawca ma obowiązek:

• przeprowadzać badania i pomiary czynników szkodliwych, rejestrować je, przechowywać i udostępniać pracownikom,
• utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia do pomiaru czynników szkodliwych,
• przeprowadzać ocenę ryzyka zawodowego i zapoznać pracowników z oceną ryzyka zawodowego,
• zapewnić pracownikom szkolenia bhp,
• kierować pracowników na badania,
• wykorzystywać środki ochrony zbiorowej i kontrolować sprawność urządzeń eliminujących lub ograniczających oddziaływanie czynników szkodliwych,
• zapewnić każdemu pracownikowi środki ochrony indywidualnej.

Jeśli pojawi się podejrzenie choroby zawodowej u pracownika, zgłoszenia za pomocą odpowiedniego formularza dokonuje:

1. pracodawca,
2. lekarz lub
3. pracownik bądź były pracownik, który na podstawie objawów podejrzewa występowanie choroby zawodowej (pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej za pośrednictwem lekarza, który sprawuje nad nim profilaktyczna opiekę zdrowotną).

Podejrzenie zgłaszane jest :

1. właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu,
2. właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Postępowanie odnośnie rozpoznania choroby zawodowej wszczynane jest przez właściwego inspektora sanitarnego, który kieruje pracownika na badania do jednostki orzeczniczej I stopnia. Jednostka ta wydaje orzeczenie lekarskie będące podstawą do stwierdzenia lub nie stwierdzenia występowania choroby zawodowej. Lekarz zatrudniony w jednostce orzeczniczej dokonuje rozpoznania choroby zawodowej biorąc pod uwagę wyniki badań lekarskich, dokumentację medyczną oraz dokumentację dotyczącą przebiegu zatrudnienia pracownika, a także ocenę narażenia zawodowego na czynniki występujące w środowisku pracy. Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:

1. poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
2. kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych),
3. poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych,
4. jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.

Przy sporządzaniu ocenę narażenia zawodowego uwzględniane są następujące czynniki wraz z ich parametrami:

1. czynniki chemiczne i fizyczne, biorąc pod uwagę:
   • rodzaj czynnika,
   • wartość stężeń lub natężeń,
   • średni czas ekspozycji na dany czynnik,
2. czynniki biologiczne, biorąc pod uwagę:
   • rodzaj czynnika,
   • ustalenie czasu kontaktu,
   • okres utajenia – okres czasu, w którym czynnik występuje w organizmie ale nie wywołuje objawów chorobowych,
   • mechanizm działania lub drogi szerzenia się czynnika,
3. czynniki o działaniu uczulającym (alergeny), biorąc pod uwagę:
   • rodzaj czynnika,
   • stwierdzenie kontaktu z danym czynnikiem,
4. czynniki o działaniu rakotwórczym, biorąc pod uwagę:
   • substancje i preparaty zakwalifikowane do kategorii 1 na podstawie przepisów o substancjach i preparatach chemicznych,
   • czynniki i procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym wymienione w przepisach wydanych na podstawie Kodeksu pracy,
   • pierwotną lokalizację nowotworu,
   • okres latencji – stadium utajenia,
5. sposób wykonywania pracy, biorąc pod uwagę:
6. stopień obciążenia wysiłkiem fizycznym,
7. chronometraż czynności, które mogły spowodować nadmierne obciążenie organizmu.

Ocena narażenia zawodowego sporządzana jest przez:

1. lekarza sprawującego opiekę profilaktyczną nad pracownikiem w momencie, gdy występuje podejrzenie choroby zawodowej u pracownika,
2. lekarza z jednostki orzeczniczej w momencie stwierdzania choroby zawodowej,
3. właściwego państwowego inspektora sanitarnego w związku z podejmowaniem decyzji o występowaniu choroby zawodowej.

Pracownik ma prawo nie zgodzić się z treścią wydanego orzeczenia lekarskiego. W takiej sytuacji przysługuje mu 14 dni na złożenie wniosku o ponowne przeprowadzenie badania. Badanie przeprowadzane jest przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Wydane orzeczenie lekarskie jest ostateczne. Jednostka orzecznicza II stopnia to lekarz o określonych przepisami kwalifikacjach (medycyna pracy) zatrudniony w jednostkach badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy. Decyzję odnośnie występowania choroby zawodowej wydaje właściwy państwowy inspektor sanitarny, a następnie przesyła ją:

1. zainteresowanemu pracownikowi,
2. pracodawcy,
3. jednostce orzeczniczej I stopnia (jeśli zaświadczenie lekarskie wydane zostało również przez jednostkę orzeczniczą II stopnia, decyzja przesyłana jest do obu jednostek orzeczniczych),
4. właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

W terminie 14 dni od podjęcia ostatecznej decyzji właściwy państwowy inspektor sanitarny sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej, a następnie przesyła ją do:

1. Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, jeśli decyzja została wydana przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego,
2. Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera w Łodzi jeśli decyzja wydana została przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia rejestru chorób zawodowych oraz przesłania zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej do:

1. Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera w Łodzi,
2. właściwego państwowego inspektora sanitarnego.

Wskutek stwierdzenia choroby zawodowej pracodawca ma obowiązek:

1. działając wraz z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym zidentyfikować przyczyny powstania choroby zawodowej, charakter oraz rozmiar zagrożenia,
2. natychmiastowo usunąć czynniki będące przyczyną wystąpienia choroby zawodowej oraz zastosować wszelkie niezbędne środki zapobiegawcze,
3. zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

Z tytułu wystąpienia choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:

1. zasiłek chorobowy – przyznawany jest osobom ubezpieczonym, u których choroba zawodowa spowodowała niezdolność do pracy w wysokości 100% podstawy wymiaru,
2. świadczenie rehabilitacyjne – przyznawane jest ubezpieczonemu pracownikowi w momencie, kiedy zasiłek chorobowy został wyczerpany, a dalsze leczenie jest szansą na odzyskanie zdolności do pacy,
3. zasiłek wyrównawczy – wypłacany jest ubezpieczonym pracownikom, których wynagrodzenie uległo obniżeniu na skutek uszczerbku na zdrowiu,
4. jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego pracownika w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
5. jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego, ubezpieczonego pracownika lub rencisty,
6. renta z tytułu niezdolności do pracy– dla ubezpieczonej osoby, której niezdolność do pracy spowodowana jest chorobą zawodową,
7. renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego pracownika, który został przekwalifikowany zawodowo ze względu na niezdolność do pracy wskutek choroby zawodowej,
8. renta rodzinna – dla sieroty zupełnej,
9. dodatek do renty rodzinnej
10. dodatek pielęgnacyjny
11. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych (na które ubezpieczony został skierowany przez lekarza orzecznika na wniosek lekarza prowadzącego, nierefundowanych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą (koszty przedmiotów ortopedycznych pokrywane są w wysokości udziału własnego ubezpieczonego określonego w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym).

Bibliografia

1. Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. nr 24 poz. 141 wraz z późniejszymi zmianami).
2. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 105 poz.869).
3. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199 poz. 1673).

  Wykaz chorób zawodowych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym

Choroby zawodowe		Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym
1		2
1.	Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne	w przypadku zatruć ostrych — 3 dni, w przypadku zatruć przewlekłych — w zależności od rodzaju substancji
2.	Gorączka metaliczna	3 dni
3.	Pylice płuc:
a)	pylica krzemowa	nie można określić
b)	pylica górników kopań węgla	nie można określić
c)	pylico-gruźlica	nie można określić
d)	pylica spawaczy	nie można określić
e)	pylica azbestowa oraz pozostałe pylice krzemianowe	nie można określić
f)	pylica talkowa	nie można określić
g)	pylica grafitowa	nie można określić
h)	pylice wywoływane pyłami metali	nie można określić
4.	Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu:
a)	rozległe zgrubienia opłucnej	nie można określić
b)	rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia	nie można określić
c)	wysięk opłucnowy	3 lata
5.	Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30% przypadków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń	1 rok
6.	Astma oskrzelowa	1 rok
7.	Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych:
a)	postać ostra i podostra	1 rok
b)	postać przewlekła	3 lata
8.	Ostre uogólnione reakcje alergiczne	1 dzień
9.	Byssinoza	7 dni
10.	Beryloza	nie można określić
11.	Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych	nie można określić
12.	Alergiczny nieżyt nosa	1 rok
13.	Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym	1 rok
14.	Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym	2 lata
15.	Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat:
a)	guzki głosowe twarde	2 lata
b)	wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych	2 lata
c)	niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwała dysfonią	2 lata
16.	Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego:
a)	ostra choroba popromienna uogólniona po napromieniowaniu całego ciała lub przeważającej jego części	2 miesiące
b)	ostra choroba popromienna o charakterze zmian zapalnych lub zapalno-martwiczych skóry i tkanki podskórnej	1 miesiąc
c)	przewlekłe popromienne zapalenie skóry	nie można określić
d)	przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego	nie można określić
e)	zaćma popromienna	10 lat
17.	Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi:
a)	rak puca, rak oskrzela	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
b)	międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
c)	nowotwór układu krwiotwórczego	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
d)	nowotwór skóry	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
e)	nowotwór pęcherza moczowego	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
f)	nowotwór wątroby<	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
g)	rak krtani	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
h)	nowotwór nosa i zatok przynosowych	indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu
i)	nowotwory wywołane działaniem promieniowania jonizującego z prawdopodobieństwem indukcji przekraczającym 10%	indywidualnie, po oszacowaniu ryzyka
18.	Choroby skóry:
a)	alergiczne kontaktowe zapalenie skóry	2 lata
b)	kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia	1 miesiąc
c)	trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze	1 miesiąc
d)	drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób pracujących w warunkach sprzyjających rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych	1 miesiąc
e)	grzybice skóry u osób stykających się z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt	1 miesiąc
f)	pokrzywka kontaktowa	2 miesiące
g)	fotodermatozy zawodowe	2 lata
19.	Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy:
a)	przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki	1 rok
b)	przewlekłe zapalenie kaletki maziowej	1 rok
c)	przewlekłe uszkodzenie łąkotki u osób wykonujących pracę w pozycji klęczącej lub kucznej	1 rok
d)	przewlekłe zapalenie okołostawowe barku	1 rok
e)	przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej	1 rok
f)	zmęczeniowe złamanie kości	1 rok
20.	Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy:
a)	zespół cieśni w obrębie nadgarstka	1 rok
b)	zespół rowka nerwu łokciowego	1 rok
c)	zespół kanału de Guyona	1 rok
d)	uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego u osób wykonujących pracę w pozycji kucznej	1 rok
21.	Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz	2 lata
22.	Zespół wibracyjny:
a)	postać naczyniowo-nerwowa	1 rok
b)	postać kostno-stawowa	3 lata
c)	postać mieszana: naczyniowo-nerwowa i kostno-stawowa	3 lata
23.	Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego:
a)	choroba dekompresyjna	5 lat
b)	urazy ciśnieniowe	3 dni
c)	następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym ciśnieniem	3 dni
24.	Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia:
a)	udar cieplny albo jego następstwa	1 rok
b)	wyczerpanie cieplne albo jego następstwa	1 rok
c)	odmroziny	1 rok
25.	Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi:
a)	alergiczne zapalenie spojówek	1 rok
b)	ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowaniem nadfioletowym	3 dni
c)	epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki	1 rok
d)	zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami drażniącymi	3 lata
e)	zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego lub długofalowego nadfioletowego	10 lat
f)	centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki i naczyniówki wywołane krótkofalowym promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem widzialnym z obszaru widma niebieskiego	3 lata
26.	Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa	nie można określić

Data dodania: 23.08.2013. Uwaga: artykuł nie podlega aktualizacji.