Piątkowe popołudnie: lato, temperatura około 28°C, środek miasta. Na przystanku w środku miasta, w tłumie oczekujących na przyjazd autobusu stoi młoda kobieta. W tłumie słychać rozmowy osób. Nagle zapada cisza. Młoda kobieta osuwa się na chodnik wypuszczając z dłoni reklamówkę z zakupami i torebkę z dokumentami. Wokół niej robi się tłoczno, ale przez moment nikt do niej się nie zbliża. Zainteresowany, a zarazem zaniepokojony sytuacją jeden z przechodniów, podchodzi do leżącej kobiety – sprawdza tętno, oddech, układa ją na plecach, unosi kończyny dolne powyżej reszty ciała, podkładając pod nie torbę podróżną jednej z zaniepokojonych pań, a potem chwyta swoimi dłońmi dłonie nieprzytomnej i wyciąga je do góry. Następna osoba informuje, że dzwoniła na pogotowie i zaraz przyjadą…
Nie będziemy dokańczać tej historii. Takich sytuacji jest w życiu codziennym bardzo dużo. W przypadku tej młodej kobiety było to tylko omdlenie. Cóż o nim wiemy, przeważnie tylko możemy je zdefiniować. Postaram się tobie czytelniku rozszerzyć ten temat, abyś mógł czuć się pewniej w swoim postępowaniu w takiej sytuacji.
Omdlenie (syncope) jest to nagła utrata przytomności i napięcia mięśniowego spowodowana chwilową niewydolnością krążenia mózgowego – ustępująca samoistnie.
Najczęstszymi przyczynami są:
- utrata krwi podczas krwotoku;
- niewystarczający powrót krwi żylnej do serca – występuje najczęściej przy długotrwałym staniu bez zmian pozycji ciała (zaleganie krwi żylnej w dolnych częściach ciała) – częste u młodzieży oraz uczestników różnych spotkań (apele);
- pierwotne schorzenia układu krążenia (np.: blok serca, zaburzenia rytmu i częstości)
- zespół zatoki szyjnej – ucisk zatoki szyjnej powoduje najczęściej spadek ciśnienia tętniczego i zwolnienie akcji serca;
- odruchowa utrata przytomności – zdarza się podczas wykonywania drobnych zabiegów lekarskich i pielęgniarskich oraz niektórych zabiegów kosmetycznych, jak również podczas przypadkowego urazu ciała;
- omdlenie na skutek stresu emocjonalnego – np. widoku krwi, strachu
- omdlenie spowodowane podciśnieniem ortostatycznym – zaburzenie autonomicznych odruchów naczyniowych, które zapobiegają zaleganiu krwi w kończynach dolnych podczas długotrwałego przebywania w pozycji stojącej (często zaburzone u ludzi starszych).
Pamiętajmy o tym, że u około 40% osób u których stwierdzono omdlenie, nie można ustalić przyczyny. Dlatego powinno się kłaść dość duży nacisk na zebranie wywiadu na miejscu zdarzenia. Najczęściej zbierzemy go od samego pacjenta, lecz również pomocni są świadkowie zdarzenia, lub rodzina. Pamiętajmy o dość istotnej sprawie – mianowicie o czasie, w jakim wystąpiła utrata przytomności. Niektórzy poszkodowani w rzeczywistości nie ulegli omdleniu, gdyż czas jaki podają (utrata przytomności do trzech sekund), nie nasuwa takich podejrzeń. Zbierzmy dokładnie informacje co do sytuacji poprzedzającej zdarzenie, aby można było zidentyfikować przyczynę. Ustalmy czas w jakim występowało omdlenie i czy po odzyskaniu przytomności występowało oszołomienie u poszkodowanego (jego występowanie świadczy o głębokości i czasie trwania zaburzenia krążenia mózgowego). Wykluczmy urazy mogące być skutkiem utraty przytomności, szczególnie wtedy, gdy miejsce upadku predysponuje do ich wystąpienia. Gdy osoba spełnia kryteria hospitalizacji (podane poniżej), lub gdy nie można na miejscu zdarzenia uzyskać jej stabilności (postępowanie ABC) należy jak najszybciej przetransportować ją do szpitala.
Literatura:
- L. Pousada, H. H. Osborn, D. B. Levy; Medycyna ratunkowa; Urban & Partner Wrocław 1999
- R. Bannister; Neurologia kliniczna; alfa-medica press, Bielsko-Biała 1992
