Data dodania: 2005-07-30.
Uwaga: artykuł nie podlega aktualizacji!
Oświetlenie miejsca pracy ma duży wpływ na jej prawidłowe wykonywanie. Niewłaściwy stan oświetlenie może powodować:
Ilość światła naturalnego dochodzącego do wnętrza pomieszczenia zależy od wielkości otworów okiennych, jakości i rodzaju szyb. W naszej szerokości geograficznej oświetlenie naturalne musi być uzupełniane oświetleniem sztucznym, elektrycznym. Jakość i wielkość oświetlenie sztucznego zależy od niezbędnego poziomu oświetlenia na stanowisku pracy związanego z:
Rozróżnia się następujące rodzaje oświetlenia:
Źródła światła sztucznego dzielimy na:
Lampy o temperaturowym wytwarzaniu światła to żarówki, natomiast o luminescencyjnym, lampy fluorescencyjne i wyładowcze. W żarówkach i w lampach rtęciowo – żarowych zapłon następuje natychmiast, natomiast w lampach rtęciowych zapłon następuje po pewnym czasie od momentu włączenia.
Oświetleniu elektrycznym w pomieszczeniach towarzyszą trzy podstawowe czynniki, które mogą być zaliczane do niebezpiecznych i szkodliwych to niedoświetlenie, olśnienie, tętnienie strumienia światła.
Dobierając rodzaj lamp do oświetlenia zakładu należy rozważyć czy brak oświetlenia podczas oczekiwania na ponowny zapłon nie grozi wypadkiem oraz czy zniekształcenie barw nie będzie tak duże, że wpłynie ujemnie na jakość i wydajność pracy. W pomieszczeniach obsługiwanych dorywczo, a także do oświetlenia bezpieczeństwa i ewakuacyjnego stosuje się wyłącznie żarówki.
Prawidłową ocenę barw daje zastosowanie świetlówek o dziennej barwie światła, przypominającej letnie światło w południe przy zachmurzonym niebie. W czynnościach wymagających uwydatnienia barw przedmiotów zalecane są świetlówki specjalne, żarówki halogenowe, żarówki tradycyjne lub kombinacji tych rodzajów oświetlenia.
W przypadku niedoświetlenia i olśnienia są środki techniczne i dopuszczalne wielkości parametrów stanowiących kryteria skuteczności ochrony przed tymi czynnikami. Z niedoświetleniem możemy poradzić sobie zwiększając natężenie oświetlenia istniejących źródeł światła lub ustawienie dodatkowego oświetlenia niektórych części przestrzeni, a sterowanego niezależnie od oświetlenia ogólnego. Celem takiego oświetlenia jest uwidocznienie szczegółów zadania wzrokowego przez zwiększenie natężenia oświetlenia i odpowiednie ukierunkowanie wiązki strumienia świetlnego w określony obszar. Należy przestrzegać by przy stosowaniu oświetlenia złożonego (miejscowego i ogólnego) natężenie oświetlenia ogólnego stanowiło co najmniej 20% natężenia oświetlenia złożonego i wykożystywać ten rodzaj oświetlenia, gdy czynności wykonywane w danym pomieszczeniu różnią się stopniem trudności wzrokowych oraz stosunek oświetlenia płaszczyzny roboczej do oświetlenia pozostałej części pomieszczenia nie przekraczał 5:1. Do realizacji oświetlenia miejscowego najczęściej używane są oprawy o rozsyle skupionym (źródło punktowe umieszczone w odbłyśniku skupiającym lub układzie soczewkowo-odbłyśnikowym). Istnieją również oprawy realizujące rozsył rozproszony strumienia świetlnego zawierające punktowe źródło lub liniowe umieszczone w odbłyśniku rozpraszającym, z zamontoanym kloszem rozpraszającym. Ze względu na dużą różnorodność właściwości przedmiotów pracy wzrokowej i związanymi z nimi wymaganiami przyjmuje się cztery sposoby oświetlenia miejscowego:
Dobór i rozmieszczenie opraw oświetleniowych powinny zapewniać równomierność oświetlenia i ochronę przed olśnieniem. Ochronę tą zapewnia:
Olśnienie objawia się uczuciem izytacji, niewygody lub bólu. Spowodowane jest występowaniem wysokiej wartości jaskrawości (luminancji) lub nierównomiernego jej rozkładu w polu widzenia. Powodem może być bezpośrednia obserwacja źródeł światła lub obserwacja odbić źródeł światła od powierzchni odbijających w sposób kierunkowy. Uniknięcie lub ograniczenie olśnienia następuje poprzez obniżenie luminancji źródeł światła (okien, opaw oświetleniowych), zmniejszenie powierzchni świecącej źródeł światła, zwiększenie luminancji tła, na którym znajduje się źródło światła.
Tętnienie i zmiany aperiodyczne światła dające efekt stroboskopowy, czyli pozorny bezruch części wirujących maszyny oświetlanej źródłami wyładowczymi, stwarza wysokie ryzyko wypadków. Działania ograniczające lub eliminujące występowanie tego efektu sprowadzają się do:
Stanowiska wyposażone w monitory ekranowe różnią się od tradycyjnych stanowisk pracy biurowej następującymi czynnikami:
W zależności od typu pracy wzrokowej wykonywanej przy monitorze można rozróżnić dwie podstawowe czynności:
Obie wymienione czynności wzrokowe wymagają innego poziomu natężenia oświetlenia. Rozróżnianie znaków na dokumencie oraz znaków na klawiaturze wymaga wysokich poziomów natężenia oświetlenia, podczas gdy oświetlenie ekranu powinno być jak najmniejsze ze względu na ograniczenie kontrastu znaków przy nadmiernym oświetleniu ekranu.
Zgodnie z polską normą wymagany minimalny poziom natężenia oświetlenia dla stanowisk pracy z monitorem ekranowym wynosi:
dr inż. Sławomir Krauze – absolwent Politechniki Łódzkiej; wieloletni pracownik Laboratorium Badań i Ochrony Środowiska Instytutu Inżynierii Materiałów Włokienniczych w Łodzi; specjalista: inżynierii procesowej, ochrony środowiska i higieny pracy; auditor ekologiczny; biegły sądowy z zakresu ochrony srodowiska.
